DEMO LUTHERPROJECT - 2017 - 500 YEARS OF REFORMATION - MARTIN LUTHER - “THE COMPOSER & MUSICIAN”
KAPEL HOFJE DE ARMEN DE POTH - AMORFORTIA CHAPEL “DE ARMEN DE POTH” - AMERSFOORT
KLEDING & SCHOENEN - DE GELDERSE ROOS
KLEDING - RUTH THOMAS - NIJKERK
JOHANN WALTHER PLAYS ARNOLT SCHLICK ON THE ORGAN MOVIE
Die Musik ist die beste Gottesgabe. Durch sie werden viele und grosse Anfechtungen verjagt. Musik ist der beste Trost für einen verstörten Menschen, auch wenn er nu rein wenig zu singen vermag. Sie ist eine Lehrmeisterin, die die Leute gelinder, sanftmütiger und vernünftiger macht.
Martin Luther
Beautiful music is the art of the prophets that can calm the agitations of the soul; it is one of the most magnificent and delightful presents God has given us.
Martin Luther
Martin Luther was a gifted tenor, flutist, lutenist, poet, and composer.
Welluidend klonken de dansen ‘Kalata ala Spagnola’ en ’Piva’ op de bruiloft van Katharina von Bora en Maarten Luther in 1525….. Gecomponeerd door de waarschijnlijk uit Milaan afkomstige Joan Ambrozio Dalza en in 1508 door Ottavio Petrucci in Venetië gepubliceerd in zijn ‘Intabolatura de lauto libro quarto’, leek de muziek die dag haar instemming te betuigen aan de veranderingen die hadden plaats gevonden sinds de dominicaan Tetzel in 1516 de aflaat had afgekondigd waarvan de opbrengst was bestemd voor de bouw van de St. Pieter te Rome. Het pamflet met de 95 stellingen die Luther als protest tegen het door Rome uitgedragen Katholieke geloof kort daarna in 1517 tegen de deur van de kerk in Wittenberg spijkerde, had evenwel een uitermate polemische reactie teweeg gebracht. Geëxcommuniceerd door paus Leo X in 1521 en tijdens de Rijksdag te Worms in hetzelfde jaar door keizer Karel V in de rijksban gedaan, kreeg Luther echter steun van keursvorst Frederik de Wijze van Saksen die hem naar de Wartburg in Saksen liet ontvoeren waar binnen enkele maanden de vertaling van het Nieuwe Testament ontstond. In 1534 zag ook de vertaling van Het Oude Testament het licht, indachtig de opvatting van Luther dat -sola scriptura- de Schrift toegankelijk moest zijn voor iedereen.
Dankzij de techniek van de in het laatste kwart van de voorgaande eeuw ontwikkelde boekdrukkunst vonden Luthers woorden wijd en zijd weerklang; zijn boek ‘Von der Freiheit eines Christenmenschen’ uit 1520 bracht Katharina von Bora er toe in 1523 na 18 jaar kloosterleven samen met acht andere nonnen in haringtonnen het klooster te ontvluchten. Opgenomen in het gezin van de schilder Lucas Cranach de Oude in Wittenberg die in de loop der jaren de gelaatstrekken van veel aanhangers van de Reformatie met vlijmscherpe nauwkeurigheid zou vastleggen, leerde zij hoe een grote familie moest worden bestierd. Deze kennis en de goede opleiding die zij in het klooster had genoten, stelde haar als echtgenote van Maarten Luther in staat hun huishouden te organiseren, hun zes kinderen te verzorgen en het familie-inkomen te verwerven dat haar man met iedereen die er gebruik van wilde maken, deelde.
Grenzeloos was hun beider vertrouwen in God en -sola gratia- Zijn rechtvaardigende genade; als uiting hiervan nam Luther vaak de luit ter hand en bracht Katharina de door hem tussen 1527 en 1529 geschreven en op muziek gezette hymne ‘Ein feste Burg ist unser Gott’ ten gehore want hoe moeilijk het leven soms ook was, onwrikbaar was hun geloof en groot was hun liefde voor muziek. Hoe overtuigend klinkt nog hedentendage deze lofzang waarvan Stephan Mahu een vijfstemmige setting heeft gemaakt die Georg Rhau, boekdrukker en Thomascantor in Wittenberg, in 1544 in zijn ‘Geistliche Gesänge’ opnam.
Zes jaar zal Katharina haar man overleven, zes zware jaren van armoede en teleurstellingen. In deze tijd zal ‘die Lutherin’ in haar verdriet vaak haar toevlucht hebben gezocht tot Maria die zij vanaf haar jonge jaren al had bezongen. De klanken en woorden van de antifoon ‘Salve Regina’ en het ‘Maria Zarrt’ van Arnolt Schlick uit 1512 zullen haar ongetwijfeld tijdens haar laatste reis hebben vergezeld……
drs. Natascha Bär
kunsthistorica
september 2013
